৯ আগষ্ট ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলনৰ ইতিহাসত সোণালী আখৰত লিপিবদ্ধ হৈ আছে যিদিনা মহাত্মা গান্ধীয়ে ১৯৪২ চনত ব্ৰিটিছসকলক 'ভাৰত ত্যাগ' বুলি আহ্বান জনাইছিল।
ভাৰতে ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ সৈতে এক 'শান্তি আৰু বন্ধুত্ব' চুক্তি স্বাক্ষৰ কৰে যাতে তিনি মাহৰ পিছত সংঘটিত বাংলাদেশৰ মুক্তিৰ যুদ্ধত এক গৌৰৱময় বিজয়ৰ ভেটি স্থাপন কৰা হয়।
1971 চনত যিহেতু ভাৰতে এক অগ্ৰহণযোগ্য শৰণাৰ্থী বোজাৰ সন্মুখীন হৈছিল, ই এক ভয়ংকৰ পৰিস্থিতিৰ সন্মুখীন হৈছিল। আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ আৰু ব্ৰিটেইনৰ লগতে চীন ও আগন্তুক সংঘৰ্ষত পাকিস্তানৰ পক্ষত আছিল।
ভাৰতৰ বাবে মুকলি একমাত্ৰ পথ টো আছিল ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ প্ৰতিৰোধী শক্তিক ইয়াৰ ফালে অনা।
সচৰাচৰ কূটনীতিবিদসকলৰ শ্বাৰ্ণ, ভাৰত-ইউএছএছআৰ শান্তি আৰু বন্ধুত্ব চুক্তিয়ে নিশ্চিত কৰিছিল যে ভাৰতক ইয়াৰ যুদ্ধৰ লক্ষ্য প্ৰাপ্ত কৰাত সহায় কৰিবলৈ ছোভিয়েট সামৰিক শক্তি প্ৰয়োগ কৰা হৈছিল।
চৰ্দাৰ স্বৰণ সিং আৰু ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পুনৰ সন্দেহজনক আন্দ্ৰেই গ্ৰমিকো - তেওঁলোকৰ নিজ নিজ ৰাষ্ট্ৰৰ বৈদেশিক মন্ত্ৰীসকলে নতুন দিল্লীত স্বাক্ষৰিত চুক্তিয়ে নিশ্চিত কৰে যে ভাৰতে পাকিস্তানক সম্ভাৱ্য এংলো-আমেৰিকান আৰু চীনা সহায় ৰক্ষা কৰে।
এয়া সকলোৱে জানে যে যেতিয়া আমেৰিকান আৰু ব্ৰিটিছে তেওঁলোকৰ নৌসেনাক বংগোপসাগৰলৈ (ক্ৰমান্বয়ে টাস্ক ফ'ৰ্চ ৭৪ আৰু টাস্ক ফ'ৰ্চ ঈগল) প্ৰেৰণ কৰিছিল তেতিয়া ছোভিয়েট নৌসেনাই তেওঁলোকৰ মুখামুখি হৈছিল।
এডমিৰেল ভি ক্ৰাগলিয়াকভৰ অধীনত, ছোভিয়েট নৌসেনাই ইচ্ছাকৃতভাৱে ইয়াৰ পাৰমাণৱিক চাবমেৰিনবোৰ আমেৰিকান উপগ্ৰহৰ দ্বাৰা তুলি ল'বলৈ দিছিল, যাতে আমেৰিকাৰ পৃষ্ঠৰ নৌবহরৰ প্ৰতি ভাবুকি আহে।
ছোভিয়েটসকলে এডমিৰেল ক্ৰাগলিয়াকভৰ বহুত সৰু শক্তিক সহায় কৰিবলৈ টাস্ক ফ'ৰ্চ ৪০ ৰ অধীনত ক্ৰুজাৰ আৰু ধ্বংসকাৰীৰ এটা ফ্লোটিলাৰো আয়োজন কৰিছিল।
এই দুটা ভাবুকিৰ সন্মুখীন হৈ আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ আৰু ব্ৰিটিছ টাস্ক ফ'ৰ্চে বংগোপসাগৰৰ পৰা প্ৰত্যাহাৰ কৰে আৰু পূৰ্বৰ পূব পাকিস্তানত ভাৰতীয় ভূমি অভিযানত হস্তক্ষেপ কৰিব নোৱাৰে।
কিন্তু 1971 চনত, ভাৰতেও চীনৰ পৰা ইয়াৰ স্থল সীমাৰ প্ৰতি ভাবুকিৰ সন্মুখীন হৈছিল। দৰাচলতে, পাকিস্তানে চীনা হস্তক্ষেপৰ ওপৰত সফল প্ৰতিৰক্ষাৰ আশা কঢ়িয়াই লৈছিল।
সেই সময়ৰ বহুতো পাকিস্তানী যোগাযোগে 'উত্তৰৰ পৰা আমাৰ বন্ধুসকল আমাৰ সহায়লৈ আহিছে' বুলি কয়।
পূব আৰু পশ্চিম পাকিস্তানৰ বিৰুদ্ধে সফল অভিযান চলাবলৈ, ভাৰতে দুটা সন্মুখৰ যুদ্ধৰ পৰিস্থিতি এৰাই চলিবলৈ যথেষ্ট প্ৰয়োজন।
পাকিস্তান সীমান্তত পশ্চিমত চীন সীমান্তৰ ভাৰতীয় সৈন্যৰ প্ৰয়োজন আছিল।
ইয়াতেই ছোভিয়েট ইউনিয়নে আমাৰ সহায়লৈ আহিছিল।
মাত্ৰ দুবছৰ আগতে, ১৯৬৯ চনত ছোভিয়েট আৰু চীনা সৈন্যৰ মাজত উচুৰি নদীৰ দামানস্কি দ্বীপৰ ওচৰত সংঘৰ্ষ হৈছিল। ছোভিয়েট ইউনিয়ন আৰু চীনৰ মাজত ১৯৬৮ চনৰ পৰা উত্তেজনা বৃদ্ধি পাইছিল আৰু চীনৰ পৰিকল্পিত আক্ৰমণৰ ফলত ১৯৬৯ চনৰ মাৰ্চ মাহত সশস্ত্ৰ সংঘৰ্ষ হৈছিল।
সংঘৰ্ষটো সাত মাহৰো অধিক সময় ধৰি চলি আছিল আৰু যদিও ছোভিয়েটসকলক প্ৰথমতে আচৰিত কৰা হৈছিল, তেওঁলোকে পিছত সমদল কৰিছিল আৰু গ্ৰেড বিএম-২১ ৰকেটৰ সৈতে বিধ্বংসী আৰ্টিলাৰী বোমাবর্ষণ ব্যৱহাৰ কৰি দামানস্কি দ্বীপত চীনা অৱস্থানধ্বংস কৰিছিল।
১৯৬৯ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহত হে যুদ্ধবিৰতি ঘটিছিল যেতিয়া ছোভিয়েট আৰু চীনা নেতাসকলে হানয়ত উত্তৰ ভিয়েটনামৰ লাডাৰ হো চি মিনৰ অন্ত্যেষ্টিক্ৰিয়াত মিলিত হৈছিল।
ভিয়েটনামে কমিউনিষ্ট দৈত্যসকলৰ মাজত মধ্যস্থতামূলক ভূমিকা পালন কৰিছিল কিয়নো ই চিন্তিত আছিল যে দুয়োৰে মাজত সংঘৰ্ষই আমেৰিকানসকলৰ বিৰুদ্ধে ইয়াৰ যুদ্ধক বিপদত পেলাব।
এই পৃষ্ঠভূমিৰ বিপৰীতে ছোভিয়েটসকলে ভাৰতৰ পক্ষ লৈ চীনা প্ৰভাৱ সীমিত কৰাৰ সুযোগ দেখিছিল।
সাধাৰণতে 3-4 টা বিভাগ স্থাপন কৰাৰ ঠাইত, ছোভিয়েটসকলে চীন-ছোভিয়েট সীমান্তত 44 টা মটৰচালিত বিভাগ মোতায়েন কৰিছিল, যাৰ ফলত চীনৰ বাবে ভূমিৰ ভাবুকি সৃষ্টি হৈছিল। এইটো লণ্ডনৰ সাধাৰণতে নিৰ্ভৰযোগ্য ইণ্টাৰনেচনেল ইনষ্টিটিউট অৱ ষ্ট্ৰেটেজিক ষ্টাডিজৰ দ্বাৰা নথিভুক্ত কৰা হৈছে।
ৰাছিয়াৰ এই কাৰ্যই চীনাসকলক ভাৰত-চীন সীমান্তত কাম কৰাত বাধা দিছিল যিয়ে ভাৰতক পাকিস্তানৰ বিৰুদ্ধে ব্যৱহাৰ কৰিবলগা সৈন্যক্ষীক ক্ষীণ কৰিবলৈ সহায় কৰিছিল।
এনেদৰে ভাৰত-ছোভিয়েট চুক্তিয়ে ১৯৭১ চনৰ ডিচেম্বৰত আমাৰ সফলতাত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল বুলি ক'ব পাৰি।
সৌভাগ্যক্ৰমে আমাৰ বাবে, চীন-আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ মিত্ৰতা এতিয়াও এক প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়ত আছিল আৰু স্থল সীমান্তত এংলো-আমেৰিকান নৌ-পদক্ষেপ আৰু চীনা পদক্ষেপৰ মাজত খুব কম সমন্বয় আছিল।
ইন্দিৰা গান্ধীয়ে তেওঁৰ কূটনৈতিক তাচবোৰ কঠোৰভাৱে খেলিছিল আৰু বেছিভাগ নাটো দেশে ভাৰতক ঘূৰাই পাইছিল।
এইটোৱে সেই মুহূৰ্তত ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ বিৰুদ্ধে যিকোনো নাটো পদক্ষেপৰ পূৰ্বনিৰ্ধাৰিত কৰিছিল। নাটোৰ পশ্চিম সীমান্তত এটা ভাবুকিয়ে ভাৰতক ছোভিয়েট সহায় কৰিব পাৰে।
তেতিয়া ভাৰতীয় কূটনীতিৰ এই বিজয় সাধাৰণতে কিয় হ্ৰাস পাইছে? এই প্ৰশ্নটোৰ উত্তৰ নতুন দিল্লীস্থিত কেবালৰ কিশোৰ সংলগ্ন (প্ৰায় কুকুৰ পোৱালীৰ প্ৰেমৰ দৰে) 'নন এলাইনমেণ্ট'ৰ নিষ্ক্ৰিয় ধাৰণাটোৰ সৈতে পোৱা যাব।
২০১২ চনৰ শেষৰ ফালে এই মূল্যৱান সকলে 'নন এলাইনমেণ্ট ২.০'ৰ প্ৰচাৰ কৰি আছিল যেতিয়া ১৯৭১ চনৰ ৯ আগষ্টত আমি ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ মিত্ৰ হোৱাৰ সময়ত তথাকথিত অ-সংৰেখন ডোডো হিচাপে মৃত হৈছিল।
এইটো এটা সময়োপযোগী স্মাৰক যে যেতিয়া দুটা ভাবুকিৰ সন্মুখীন হয়, ভাৰতে বুদ্ধিমত্তাৰে মিত্ৰশক্তি বাছনি কৰি সফল হৈছে। কোৱাডৰ শেহতীয়া পদক্ষেপবোৰ সেই পোহৰত চাব লাগিব।
স্থায়ী ভূ-ৰাজনৈতিক সত্যটো হ'ল যে চীন আৰু ৰাছিয়াৰ মাজত বৰ্তমানৰ বিদ্বেষ নিৰ্বিশেষে, ভূগোল আৰু ইতিহাসই নিৰ্দেশ দিয়ে যে এই ৰাষ্ট্ৰবোৰ দীৰ্ঘম্যাদী প্ৰতিদ্বন্দী বা আনকি শত্ৰু হৈ থকাৰ সম্ভাৱনা আছে।
কিয়নো চীনৰ দ্বাৰা আকাংক্ষিত ইয়াৰ পূব অঞ্চলসমূহৰ সম্পদ অবিহনে, ৰাছিয়া এক মধ্যমীয়া ইউৰোপীয় শক্তি লৈ হ্ৰাস পাব আৰু এক মহান শক্তি নহয় কিয়নো ই ভ্লাদমিৰ পুটিনৰ অধীনত থাকিব বিচাৰে।
0 Comments:
Post a Comment